Με τον όρο «δυσπλασία» κρίθηκε δόκιμο να χαρακτηριστούν δύο σημαντικές κληρονομικές παθήσεις του σκύλου. Η δυσπλασία του ισχίου και του αγκώνα. Η χρήση του όρου, για έναν ελληνομαθή, παραπέμπει στην παθογένεια των νόσων, δηλαδή δηλώνει ότι οι αρθρώσεις του ισχίου ή του αγκώνα δεν «πλάστηκαν» σωστά (δυς.)
Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να κάνω κατανοητό στον μέσω ιδιοκτήτη ή εκτροφέα σκύλου, τι ακριβώς είναι η δυσπλασία, ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες στην ζωή του σκύλου, τι πρέπει να κάνει για να τις αποφύγει καθώς επίσης να αποσαφηνίσω αρκετές ανακρίβειες ή μύθους που κατά καιρούς κυκλοφορούν σχετικά με το θέμα, από ημιμαθείς αλλά δυστυχώς πολλές φορές και από ειδικούς.
Τα δύο αυτά νοσήματα, τα οποία δεν συνδέονται μεταξύ τους, (δηλαδή, δεν υπάρχει συσχέτιση κληρονομική των δυο νοσημάτων και φαίνεται ότι καθορίζονται από διαφορετικές ομάδες γονιδίων), αφορούν κυρίως συγκεκριμένες φυλές σκύλων. Αν σκεφτούμε ταυτόχρονα ότι ο λύκος, ο οποίος ανήκει στο ίδιο είδος με τον σκύλο, δεν πάσχει ποτέ από δυσπλασία, γίνεται αμέσως κατανοητό ότι τα νοσήματα αυτά τα επιλέξαμε, άθελά μας, με την τεχνητή επιλογή φαινότυπων γονιδίων που γίνεται κατά την εκτροφή των καθαρόαιμων σκύλων. Είναι λοιπόν σαφές ότι τα νοσήματα αυτά συνδέονται αποκλειστικά και μόνο με τα γονίδια του σκύλου και δεν έχουν να κάνουν σε καμία περίπτωση με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως εσφαλμένα ακούγεται: πως ένα κουτάβι που ζει σε ολισθηρά δάπεδα ή ανεβοκατεβαίνει σκάλες μπορεί να εμφανίσει δυσπλασία. Τις συνέπειες αυτών των παραγόντων θα τις εξηγήσω παρακάτω.
Δυσπλασία του ισχίου:
Τι είναι: Γνωρίζουμε πως όλα τα κουτάβια κατά την γέννησή τους (με εξαίρεση σπάνια νοσήματα όπως η απλασία του ισχίου), έχουν φαινομενικά υγιείς αρθρώσεις και αναμένουμε κατά την φάση της ανάπτυξης να σχηματίσουν αρμονικά δομημένες μυοσκελετικές δομές. Δηλαδή μυς, σύνδεσμοι και οστά να αναπτυχθούν με αρμονική συνοχή ώστε να σχηματίσουν υγιείς αρθρώσεις κατά την ενηλικίωση. Η διαδικασία αυτή λοιπόν είναι ξεκάθαρο ότι καθορίζεται από μια σειρά γονιδίων (περισσότερα από 7, 8 για τα ισχία) και τα κουτάβια που έχουν υγιή γονίδια θα έχουν στο μέλλον υγιείς αρθρώσεις. Στα κουτάβια όμως που γεννήθηκαν με την εσφαλμένη γονιδιακή σύνθεση θα αναπτυχθούν αρθρώσεις ασταθής, δηλαδή χαλαρές. Μια ασταθής - χαλαρή άρθρωση ισχίου, ανάλογα με τον βαθμό της αστάθειας, τον φόρτο της καταπόνησης και το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο η καταπόνηση ήταν εντονότερη, θα αναπτύξει διαφόρων ειδών βλάβες οι οποίες είναι αναγνωρίσιμες από τον κτηνίατρο στα ακτινογραφήματα. Έτσι ένα δυσπλαστικό κουτάβι αν από νωρίς καταπονεί τις αρθρώσεις του με έντονη άσκηση, υπερβολικό βάρος, άλματα, σκάλες, ολισθηρά δάπεδα κτλ., θα εμφανίσει διαφορετικές ακτινολογικές αλλοιώσεις στην άρθρωση του ισχίου σε σχέση με κάποιο άλλο ή καλύτερα με το εάν το ίδιο είχε λιγότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση. Άρα εσφαλμένα ακούγεται ότι αν φορτίσεις από νεαρή ηλικία ένα κουτάβι μπορεί να εμφανίσει δυσπλασία του ισχίου. Όχι, έχει δυσπλασία απλά η καταπόνησή του θα εκδηλώσει νωρίτερα τα συμπτώματα ή θα τα κάνει σοβαρότερα. Αντίθετα ένα υγιές κουτάβι δεν θα εκδηλώσει καμία βλάβη ανεξάρτητα από την δραστηριότητά του. Εδώ βέβαια για να μην γίνει καμία παρανόηση θα ήθελα να τονίσω πως ποτέ δεν αθλούμε έντονα νεαρά ζώα πριν την ολοκλήρωση της ανάπτυξής τους για άλλους λόγους που έχουν να κάνουν με την εν γένη προστασία του εύπλαστου και ευαίσθητου μυοσκελετικού τους συστήματος.
Τι συμπτώματα περιμένουμε να δούμε: Ανάλογα με την σοβαρότητα της πάθησης και τον βαθμό καταπόνησης που έχει υποστεί η άρθρωση του ισχίου, τα κουτάβια ακόμη και από την ηλικία των τεσσάρων μηνών μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα που φυσικά θα εντοπίζονται στα οπίσθια άκρα. Τα συμπτώματα αυτά έχουν να κάνουν κυρίως με την απροθυμία του ζώου να εκτείνει την άρθρωση του ισχίου, δηλαδή να φέρει το άκρο προς τα πίσω, επειδή η κίνηση αυτή, του προκαλεί πόνο. Μπορεί να δούμε το κουτάβι μας να δυσανασχετεί όταν σηκώνεται, να μη θέλει να ανέβει στο αυτοκίνητο ή στις σκάλες, να έχει περίεργο βάδισμα, να απουσιάζει ο διασκελισμός στα πίσω άκρα και να τρέχει σαν λαγός (bunnyhopping) ή να δείχνει σημεία πόνου και απροθυμία κατά την εντολή «κάτσε». Σε μεγαλύτερη ηλικία αρχίζει να εγκαθίσταται η οστεοαρθρίτιδα στην άρθρωση του ισχίου. Ο σκύλος θα εμφανίζει μυϊκή ατροφία, με χαρακτηριστικό την ασύμμετρη μυϊκή ανάπτυξη του πρόσθιου μέρους του σώματος σε σχέση με το πίσω, οι ταρσοί στέκονται συνήθως ψηλά σε μια προσπάθεια του σκύλου να κρατά το μηρό του σε σχετική κάμψη ώστε να αποφύγει την επώδυνη έκταση και φυσικά αρκετά συμπτώματα που σχετίζονται με τον πόνο στα πίσω άκρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάποια ζώα πιθανόν να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε ανθρώπους και κυρίως σε μικρά παιδιά επειδή έχουν συνδυάσει την παρουσία τους με επώδυνα ερεθίσματα, αν σκεφτούμε τον τρόπο που γίνονται κάποια παιχνίδια ή η εκπαίδευση τους και τον τρόπο που παίζουν τα μικρά παιδιά με τους νεαρούς σκύλους. Για παράδειγμα ένα παιδάκι παίζοντας ανεβαίνει στην πλάτη ενός δυσπλαστικού σκύλου. Αυτή η κίνηση θα προκαλέσει πόνο στο σκύλο καθώς θα φορτίσει τα ισχία του με αποτέλεσμα ο σκύλος από την νεαρή ηλικία να συνδυάσει την επαφή ενός μικρού παιδιού με ένα αρνητικό και επώδυνο για αυτόν ερέθισμα.
Ως αναφορά τώρα την αφύσικη βάδιση, πολλές φορές αυτή συγχέεται, ακόμη και από ειδικούς, με την φυσιολογική ιδιότυπη αστάθεια που εκδηλώνουν μεγαλόσωμες φυλές στην φάση της ανάπτυξής τους. Έχω δει λοιπόν γερμανικούς ποιμενικούς με εξαιρετικά ισχία (όπως αποδείχθηκε από την ακτινολογική εξέταση) να έχουν χαρακτηριστεί δυσπλαστικοί εξ όψεως από «ειδικούς», εξαιτίας του ιδιαίτερου «παιδικού» τρόπου βάδισης κατά την νεανική τους ηλικία.
Τι πρέπει να κάνουμε:Πρέπει να καταλάβουμε ότι ένας δυσπλαστικός σκύλος θα ζήσει όλη του την ζωή με μια σχετική αναπηρία και πόνο ποικίλης έντασης ανάλογα με την σοβαρότητα της πάθησης. Άρα το πρώτο μέλημά μας είναι να το γνωρίζουμε έγκαιρα. Η απόφαση για απόκτηση ενός κουταβιού μιας συγκεκριμένης φυλής μας βάζει αμέσως στο παιχνίδι της στατιστικής. Αν η φυλή που επιλέγουμε είναι υψηλού κινδύνου κατανοούμε εκ των προτέρων ότι αυτό το ρίσκο το επωμιζόμαστε και εμείς αλλά κυρίως ο μελλοντικός μας σύντροφος. Έτσι αν αποκτήσουμε ένα γκρευχάουντ ξεχνάμε την λέξη δυσπλασία και ασχολούμαστε με άλλα θέματα, ενώ με ένα ντογκ ντε μπορντό έχουμε πιθανότητα μεγαλύτερη από 50% να έχουμε ένα δυσπλαστικό σκύλο. Άλλη σημαντική παράμετρος που θα μειώσει το ρίσκο είναι η επιλογή του σωστού εκτροφέα. Έχουμε πολύ λιγότερες πιθανότητες να έρθουμε αντιμέτωποι με την νόσο αν το κουτάβι μας γεννήθηκε από γονείς απαλλαγμένους από την δυσπλασία, σε σχέση με ένα κουτάβι που γεννήθηκε σε μια αυλή από γονείς άγνωστης προέλευσης και υγείας ή το αποκτήσαμε στα τυφλά από το διαδίκτυο.
Ανεξάρτητα όμως από το που προέρχεται το κουτάβι μας, εφόσον ανήκει στις φυλές υψηλού ρίσκου ή ακόμα και αν είναι ημίαιμο μεγαλόσωμο, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν γνωρίζουμε την γονιδιακή του υγεία, ούτε υπάρχει ακόμη τέτοια εφαρμοσμένη μέθοδος. Σημαντικό λοιπόν σε αυτήν την φάση και πριν κλείσει τους 3,5 με 4 μήνες να γίνει η πρώτη εκτίμηση της κατάστασης των ισχίων. Στο στάδιο αυτό ακόμη και αν υπάρχει σοβαρή αστάθεια μπορούν να γίνουν πολλές παρεμβάσεις που θα προστατέψουν το μέλλον του ζώου μας. Η έγκαιρη διάγνωση σε αυτή την φάση χαρακτηρίζεται ως χρυσή ευκαιρία, δεδομένου ότι οι παρέμβαση σε αυτό το στάδιο είναι εύκολη, χαμηλού κόστους με μηδενικό ρίσκο για την υγεία του ζώου.
Σε αυτήν την ηλικία, υπάρχουν πολλοί εξειδικευμένοι κτηνίατροι που μπορούν με σχετική ασφάλεια να προβλέψουν την εξέλιξη του ζώου εκτιμώντας τον βαθμό αστάθειας με διάφορες διαγνωστικές τεχνικές. Αν διαγνωσθεί δυσπλασία σε αυτή την φάση, η ενδεδειγμένη χειρουργική παρέμβαση είναι η ηβική συμφυσιόδεση, μια απλή, χαμηλού κόστους τεχνική με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Σε μεγαλύτερες ηλικίες, πριν όμως την ενηλικίωση και κυρίως πριν να εμφανιστεί η οστεοαρθρίτιδα, υπάρχει ακόμη τρόπος να παρέμβουμε χειρουργικά, αλλά με ακριβότερες επεμβάσεις, μεγαλύτερης επεμβατικότητας, υψηλότερου ρίσκου και με μεγαλύτερης διάρκειαςαποθεραπεία. Σε αυτό το στάδιο προτείνονται η τριπλή ή, κατά την δική μου προτίμηση, η διπλή οστεοτομία της λεκάνης.
Και οι τρεις προαναφερθείσες επεμβάσεις στοχεύουν στην μεταβολή της γεωμετρίας της λεκάνης με τέτοιο τρόπο, ώστε το άνω μέρος ή οροφή της κοτύλης, δηλαδή της υποδοχής της κεφαλής του μηριαίου να περιστραφεί προς τα έξω, καλύπτοντας μεγαλύτερο τμήμα της κεφαλής.
Στην περίπτωση τώρα που έχουμε χάσει τόσο την «χρυσή» όσο και την δεύτερη ευκαιρία, τότε βρισκόμαστε στο σενάριο, όπου έχει διαγνωστεί η δυσπλασία του ισχίου αλλά με εγκατεστημένη οστεοαρθρίτιδα, σε βαθμό που ποικίλει ανάλογα με την σοβαρότητα της πάθησης. Σε αυτό το σενάριο έχει χυθεί πολύ νερό στον μύλο της φημολογίας και της παραπληροφόρησης που προέρχεται από μη ειδικούς αλλά δυστυχώς αρκετές φορές και από ειδικούς του χώρου. Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει έναν υπερβολικό για μένα, μύθο γύρω από την πάθηση, ο οποίος πανικοβάλει τους ιδιοκτήτες δυσπλαστικών ζώων. Ο πανικός αυτός πολλές φορές οδηγεί κατόχους ασθενών ζώων σε εσφαλμένες επιλογές και σε μερικές περιπτώσεις τραγικές. Μια τέτοια επιλογή, που για μένα είναι αδιανόητη και εγκληματική είναι η ευθανασία. Σε ΚΑΜΙΑ περίπτωση, μα ΚΑΜΙΑ, δεν πρέπει να αναφερθεί αυτή η επιλογή σε δυσπλαστικό ζώο, άσχετα από την σοβαρότητα της κατάστασης.
