στο βιβλιο του 1975 Take them round, please: The art of judging dogs, ο Tom Horner* απευθυνομενος σε μελλοντικους κριτες ή κριτες γενικοτερα, κανει μια εκτενη αναφορα στο θεμα της soundness.
τις λεξεις (un)soundness/ (un)sound τις αφηνω αμεταφραστες για να δειξω πως χρησιμοποιουνται στο κειμενο και να αποφασισει ο αναγνωστης για την ερμηνεια τους.
Soundness
Στενα συνδεδεμενη με τα προτυπα των φυλων ειναι η εννοια της soundness. Ενας sound σκυλος ειναι καποιος που ειναι ολοκληρος, ακεραιος, χωρις τραυματισμους, υγιης και ικανος να τελεσει οποιαδηποτε λειτουργια ειναι σχεδιασμενος να κανει. Επειδη ομως οι σκυλοι βγαινουν σε διαφορετικα μεγεθη και σχηματα, η soundness του καθε σκυλου θα πρεπει να ληφθει υποψιν ως προς το συγκεκριμενο προτυπο της. Ενα μπασσέ φτιαγμενο συμφωνα με το προτυπο του θα ειναι ενα sound σκυλι, αλλα ενα τεριε με μπροστινα μελη ενος μπασσέ θα ειναι χονδροιδεστατα unsound. Προφανως, καθε φυλη με μειωμενη οραση, στραβο στομα, αδυνατα ανοιχτα δαχτυλα, χαλαρους αγκωνες ή συγκλινοντες ταρσους ειναι unsound, αλλα ενας σκυλος μπορει να ειναι τελειως sound ως προς το προτυπο του ακομα και αν εχει σκυφτο μπροστινο συστημα, να ειναι προγναθικος ή με κυρτη ραχη αν αυτο ζητα το προτυπο του. Θα εκτιμηθει αρα αν ο ορος της soundness στο συγκεκριμενο πλαισιο χρησιμοποιηθει με προσοχη και οχι ως μια σαρωτικη γενικευση που αναφερεται σε ολες τις φυλες. Κατι που ειναι unsound για μια φυλη μπορει να ειναι sound για αλλη και το αντιθετο.
Ενας unsound σκυλος ειναι καποιος που εχει καποιο φυσικο ελλατωμα και τον κανει να υπολειπεται του προτυπου του. Το ελλατωμα αυτο μπορει να οφειλεται σε κακη ή λανθασμενη μορφολογια, ή να εχει προκληθει απο καποια αρρωστια ή ατυχημα. Εαν συμβαινει η πρωτη περιπτωση ο κριτης θα πρεπει να αποφασισει για τη σοβαροτητα της και να πραξει αναλογα. Εαν συμβαινει η δευτερη και εχει προκληθει απο ατυχημα ειναι λιγοτερο σοβαρο απο το να ειναι αιτια μια αρρωστια, που μπορει να ειναι κληρονομικη ή οχι. Μια δοση σκληροτητας οπου αφορα την unsoundness δεν ειναι κακη αλλα η ασχημη κατασταση θα πρεπει να θεωρηθει ως unsoundness.
Η unsound κινηση ειναι κατι διαφορετικο. Ενας σκυλος που στον στιβο φαινεται καλοφτιαγμενος συμφωνα με το προτυπο του, μπορει να κινειται ασχημα. Μπορει να κουτσαινει, να του λειπει ο συντονισμος η εκταση ή η ωθηση στα μελη του, η απλα να σπαει σε κομματια στην κινηση χαρις στην ελλειψη ασκησης ή κακης ανατροφης. Μπορει τα ποδια του να κλεινουν προς τα μεσα, οι αγκωνες του εξω, να βυθιζει τη ραχη του, να συγκλινει ή να αποκλινει τους ταρσους του και αλλα χιλια δυο ελλατωματα να ερχονται στο φως, ελλατωματα που δεν ηταν εμφανη οταν στεκοταν ακινητος. Ενας τετοιος σκυλος ειναι unsound. Το ποσο unsound ειναι, εξαρταται απο το ποσο unsound κινειται, θεμα που υποκειται στην κριση του κριτη.
Απ' την αλλη ενας σκυλος που εχει εμφανη ελλατωματα ακινητος, μπορει να κινειται με απολυτη ακριβεια διχως ομως τη ζητουμενη εκταση και ωθηση. Αναμφισβητητα αυτος ειναι ενας sound σκυλος. Οι ευθυτενεις ωμοι και οι ισιοι ταρσοι θα εμποδισουν ενα σκυλο να κινηθει με ωθηση και εκταση αλλα οχι απο το να κινηθει ευθεια και πραγματικα. Μονο ο κριτης μπορει να αποφασισει ποιο ειναι το επιθυμητο. Ο καλοφτιαγμενος σκυλος που κινειται ασχημα ή ο κακοφτιαγμενος που κινειται ευθεια και πραγματικα.
Το γεγονος οτι μικροσκοπικα δειγματα- δειγματα που θεωρουνται πολυ μικρου μεγεθους για να αναπαραχθουν- ξεπηδουν σε μερικες φυλες, αποτελει ενα αλλο αινιγμα. Ισως δεν μπορουν να περιγραφουν ως unsound, αλλα δεν ειναι και πολυ μακρια.
Η κωφοτητα, η στειροτητα ή η μειωμενη οραση ειναι μορφες unsoundness που καθε κριτης θα πρεπει να κρινει μονος. Οι παραγοντες που θα πρεπει να ληφθουν υποψη για να παρθει μια αποφαση συζητουνται στη σελιδα 43.
Η soundness λοιπον ειναι κατα πολυ σαν την ομορφια για ενα σκυλο: γενικοτερα ειναι η ικανοτητα για λειτουργια (fitness for function). Δεν μπορουμε να καταδικασουμε ολα τα πεκινουα ως unsound γιατι εχουν σκυφτο μπροστινο, ουτε ολα τα μπουλντογκς γιατι οι ωμοι τους εξεχουν των πλευρων τους. Συμφωνα με τα προτυπα τους, ετσι πρεπει να ειναι.
η τελευταια προταση αφηνει ασχημη γευση.
* ο Tom Horner ηταν αγγλος εκτροφεας (tartary bull terriers), συγγραφεας, αρθρογραφος στο dog world και διεθνης κριτης. επισης για καποια χρόνια, διευθυντης στα διασημα ormandy kennels του oppenheimer.
