ΚΟΠΡΟΦΑΓΙΑ
Του Γιώργου Ρόζου – Κτηνίατρου
Αρκετοί ιδιοκτήτες παραπονούνται για την «ιδιόμορφη» συνήθεια των ζώων τους να τρώνε τα κόπρανά τους. Συνήθως αποδίδουν την κατάσταση αυτή σε ελλείψεις της διατροφής και προσπαθούν κατά την κρίση τους να αποκαταστήσουν τις ελλείψεις αυτές πειραματιζόμενοι με διάφορα διαιτολόγια, συχνά χωρίς αποτέλεσμα.
Η κοπροφαγία είναι μια ειδική περίπτωση ενός παθολογικού φαινομένου που ονομάζεται αλλοτριοφαγία. Όπως το λέει και η λέξη, το ζώο τρώει (ή γλύφει ή μασάει) αντικείμενα και υλικά ξένα (αλλότρια) προς την τροφή του. Τα αίτια είναι ποικίλα και σχετίζονται με διαταραχές του νευρικού συστήματος, με ανισορροπίες της διατροφής, καθώς και με ψυχολογικά αίτια. Οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, διότι τα υλικά αυτά αργά ή γρήγορα βλάπτουν την υγεία του ζώου με πολλούς τρόπους όπως π.χ. μολύνσεις, δηλητηριάσεις, τραυματισμούς του στόματος κλπ. Ένα παρόμοιο, όπως πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα είναι η αλλοτριοδιψία, κατά την οποία το ζώο πίνει υγρά διάφορα και όχι νερό. Σε μια τέτοια περίπτωση οι συνέπειες της αφυδάτωσης και της τοξίκωσης εμφανίζονται πολύ γρήγορα και είναι δραματικές, αν όχι μοιραίες. Σε ότι αφορά την αλλοτριοφαγία στον σκύλο, μια μάλλον συχνή εικόνα είναι αυτή κατά την οποία κουτάβια που έχουν έλλειψη ασβεστίου, γλύφουν τοίχους ή άλλες επιφάνειες επιχρισμένες με ασβεστόχρωμα. Κάτι τέτοιο παρατηρείται και σε θηλάζουσες σκύλες. Και τα δύο αυτά περιστατικά οφείλονται σε χορήγηση αυξημένων ποσοτήτων κρέατος ή ψωμιού, τα οποία περιέχουν αυξημένα ποσοστά φωσφόρου, ο οποίος ανταγωνίζεται κατά κάποιο τρόπο το ασβέστιο. Η διόγκωση της έλλειψης, λύνει και το πρόβλημα. Σε κάτι ανάλογο θα μπορούσε να οφείλεται και ένα περιστατικό κοπροφαγίας. Πράγματι έχει παρατηρηθεί ότι όταν ένα συστατικό της τροφής βρίσκεται σε αυτή σε χαμηλά επίπεδα ή η ποιότητα του δεν είναι αυτή που θα έπρεπε, τότε πολλοί σκύλοι τρώνε τα κόπρανά τους, σε μια προσπάθεια να «ανακυκλώσουν» το συγκεκριμένο συστατικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι πρωτεΐνες. Αν η τροφή είναι φτωχή σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, τότε το ζώο προκειμένου να αναπληρώσει το έλλειμμα, τρώει τα πάντα και κυρίως τα κόπρανά του, τα οποία είναι άμεσα «διαθέσιμα» στο κλουβί του. Φυσικά το πρόβλημα δεν λύνεται με αυτόν τον τρόπο, διότι τα κόπρανα είναι πολύ πιο φτωχά σε πρωτεΐνη από την τροφή κι έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Η λύση βρίσκεται στην εξισορρόπηση της τροφής, κάτι που πρακτικά σημαίνει την χορήγηση ποιοτικών προϊόντων ξηράς τροφής, τα οποία είναι πλήρη και ισορροπημένα. Η ανταπόκριση του σκύλου είναι κατά κανόνα θεαματική. Βέβαια η παραπάνω περίπτωση αν και κλασσική, έχει περισσότερο ιστορικό χαρακτήρα. Παρατηρούνταν πολύ πιο συχνά στο παρελθόν όταν η συντριπτική πλειοψηφία των ιδιοκτητών τάιζε μαγειρεμένο φαγητό και κυρίως ψωμί και αποφάγια. Πολλοί ιδιοκτήτες λοιπόν, ταΐζουν τους σκύλους τους εξαιρετικά ποιοτικές τροφές σε απίστευτα μεγάλες ποσότητες ή συμπληρώνουν την ποιοτική τροφή με διάφορα εδέσματα (κρέας, αβγό, κλπ.) Το αποτέλεσμα είναι (εκτός από την παχυσαρκία) ότι τα κόπρανα περιέχουν αυξημένες ποσότητες άπεπτων θρεπτικών συστατικών, αφού το έντερο αδυνατεί να πέψη όλον αυτόν τον όγκο ουσιών. Έτσι, στην πολύ ευαίσθητη οσμή του σκύλου, τα κόπρανα μυρίζουν όμορφα και ελκυστικά, και εθισμένος όπως είναι στην καλοφαγία τα τρώει. Και εδώ η λύση είναι απλή. Χορηγούμε την ποσότητα που ορίζει ο κατασκευαστής της τροφής. Ούτε περισσότερο, ούτε λιγότερο. Εννοείται πως ταυτόχρονα πρέπει να σταματήσουμε και τα διάφορα «επιπλέον». Τέλος, μια τρίτη πιθανότητα κοπροφαγίας είναι αυτή που σχετίζεται με την «ανία» που αισθάνονται πολλοί σκύλοι στο κλουβί τους. Μπορεί ο άνθρωπος να έχει εξημερώσει το σκύλο, αλλά τα βαθύτερα ένστικτα της άγριας φύσης, σε πολλούς σκύλους παραμένουν έντονα. Ειδικά μάλιστα σε άτομα κυνηγετικών φυλών, που το πάθος τους είναι το πρώτο ζητούμενο, ο εγκλεισμός χωρίς καθημερινή άσκηση μπορεί να εκτός των άλλων να προκαλέσει ψυχολογικές διαταραχές, οι οποίες έχει επικρατήσει να ονομάζονται «σύνδρομο της ανίας». Ένα από τα συμπτώματα αυτού του «συνδρόμου» είναι η κοπροφαγία, η οποία παρατηρείται ακόμα και σε ζώα που διατρέφονται σωστά (ποιοτικά και ποσοτικά), αλλά «υποβοηθούνται» με εσφαλμένες πρακτικές διατροφής. Η συχνή ενασχόληση του ιδιοκτήτη, οι συχνοί περίπατοι με το σκύλο, η συμβίωση με άλλο σκύλο συμβατού χαρακτήρα, βοηθούν τα μέγιστα. Γενικά σε όλες τις περιπτώσεις κοπροφαγίας εκτός των ειδικών κατά περίπτωση λύσεων που προτείναμε, επιβάλλεται η σίτιση του ζώου σε συγκεκριμένα σαφώς καθορισμένα χρονικά διαστήματα. Με την τακτική αυτή, μπορούμε να προβλέψουμε πότε το ζώο θα ενεργηθεί, ώστε να μαζέψουμε τα κόπρανα αμέσως και να μην έχει αυτό την ευκαιρία να τα φάει. Η παλιά πρακτική, του να πασπαλίζουμε τα κόπρανα με καυτερές ουσίες σε μεγάλη ποσότητα π.χ. πιπέρι κλπ. έχει μέτρια αποτελέσματα και ενδεχομένως να είναι επιβλαβής αν ο σκύλος καταπιεί κάποια ποσότητα. Η χρήση ηλεκτρικού κολάρου εκπαίδευσης, μπορεί να έχει καλό αποτέλεσμα, μόνο αν εφαρμοστεί από άνθρωπο με βαθιά γνώση και εμπειρία του θέματος, και πάντα σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω.