Ο John Dolan ήταν ένας άστεγος και εξαρτώμενος από ουσίες άντρας. Σε ηλικία μόλις 10 ετών είχε μάθει ένα οικογενειακό μυστικό που θα του άλλαζε την ζωή, ένα μυστικό που θα τον οδηγούσε στο έγκλημα, στις φυλακές και στον δρόμο. Τώρα όμως η ζωή του έχει αλλάξει ριζικά χάρη σε ένα σκύλο, τον George και χάρη σε ένα ταλέντο που έμενε ανεκμετάλλευτο, το σκίτσο και την ζωγραφική.
Όποιος, πριν από λίγα χρόνια, περνούσε από την Shoreditch High Street, στο Ανατολικό Λονδίνο, θα πιθανόν να είχε δει τον John Dolan να ζωγραφίζει, με ένα κυπελάκι για τα κέρματα δίπλα από το σκύλο του, στο πεζοδρόμιο. Τώρα όμως χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών που μπορεί να προσπέρασαν ή απλά να σταμάτησαν στα «πεταχτά» μπροστά από τον Dolan, είναι ένας τουρίστας από την Νέα Ζηλανδία που περιηγείται σε μια γκαλερί εδώ κοντά και σταματά με έκπληξη μπροστά από ένα σκίτσο του John Dolan.
«Είδα αυτόν τον τύπο στο δρόμο τις προάλλες, ακριβώς απέναντι», λέει. «Μακάρι να είχα σταματήσει τότε και να του είχα μιλήσει».
Ο Dolan, μέχρι πρόσφατα ένας άστεγος, εξαρτημένος από την ηρωίνη, είναι τώρα ένας «διάσημος καλλιτέχνης», όπως λέει ο ίδιος, καθώς ορμά στην γκαλερί Howard Griffin μούσκεμα από τη βροχή. Έχει ήδη μια έκθεση που «ξεπούλησε», μια δεύτερη μόλις άνοιξε και μια νέα συγγραφική προσπάθεια, με την βιογραφία του, η οποία θα μπορούσε να γίνει μπεστ σέλερ. Όπως ο ίδιος γνωρίζει πολύ καλά, το ενδιαφέρον για τα περίπλοκα σχέδιά του για τα κτίρια του Λονδίνου και του σκύλου του, του George, είναι στο επίκεντρο της αξιοσημείωτης αλλαγής της τύχης του. Αυτό θέτει δύο ερωτήματα: Πού πήγαν όλα στραβά, και πού πήγαν όλα καλά; Οι απαντήσεις, όπως πολλοί άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν, είναι συνδεδεμένες με την οικογένεια.
Παραδόξως, όμως, ένα μέλος της οικογένειας του Dolan είναι ιδιαίτερα σημαντικό: Ο σκύλος του, ο George.
Η ζωή του Dolan άλλαξε όταν ο Richard Howard-Griffin, ένας θιασώτης της τέχνης του δρόμου και των καλλιτεχνών του δρόμου, αποφάσισε να εκθέσει έργα του Dolan στην γκαλερί του, το περασμένο φθινόπωρο. Αλλά ο Dolan, ένας γοητευτικός και μάλλον ευαίσθητος άνθρωπος, δεν έχει ξεφύγει ακόμη από το παρελθόν του. Τα περισσότερα από τα δόντια του λείπουν και είναι έκδηλη η ευαισθησία και η αίσθηση του ευάλωτου που κουβαλά ένας άνθρωπος που αναρρώνει από τα τραύματα μιας ολόκληρης ζωής.
Παραδόξως, ίσως, η παιδική ηλικία του ήταν ευτυχισμένη. Ο γιος του Gerry, ενός οδοκαθαριστή, και της Dot, μιας οικιακής βοηθού, μεγάλωσε σε ένα διαμέρισμα, στην περιοχή του St. Paul. Οι αδελφοί του, ο David και Malcolm, και οι αδελφές του, Jackie και Marilyn, ήταν πολύ μεγαλύτεροι και ο Dolan ήταν ένας θρασύς πιτσιρικάς, κακομαθημένος με παιχνίδια, γλυκά και κόμικς, τα οποία θα περνούσε ώρες προσπαθώντας να τα αντιγράψει, ζωγραφίζοντας στο δωμάτιό του.
Κάπου εκεί, στην ηλικία των 10 ετών, «ο κόσμος του γύρισε ανάποδα». Ο Gerry, ο αυταρχικός μα αγαπημένος του πατέρας, του ανακοίνωσε απότομα ότι οι γονείς του είναι στην πραγματικότητα οι παππούδες του και πως «πραγματική», βιολογική του μητέρα ήταν η «αδερφή» του, Marilyn. Πατέρας του ήταν ένας νεαρός, με το όνομα Jimmy, τον οποίο είχε δει 1-2 φορές.
«Νομίζω πως ήμουν πολύ μικρός για να διαχειριστώ ένα τέτοιο νέο και με τσάκισε, πραγματικά», λέει ο Ντόλαν. «Είχε μια τεράστια επίδραση πάνω μου. Με εκτροχίασε και από εκεί και μετά ήμουν, αυτό που λέμε, προβληματικό παιδί».
Ο ίδιος θυμάται να λέει στον εαυτό του πως τίποτα δεν θα αλλάξει και πως γονείς του είναι ο Gerry και η Dot, αλλά οι αλλαγές στον χαρακτήρα του ήταν πλέον έκδηλες. Καθώς ήταν και υπέρβαρος σαν παιδί, έπεφτε και θύμα κοροϊδίας και πειράγματος στο σχολείο, γεγονός που έκανε τα πράγματα χειρότερα. «Το μισούσα το σχολείο. Πραγματικά το μισούσα».
Έτσι άρχισε να κάνει κοπάνες, να «σνιφάρει» κόλλα και να πετάει γυάλινα μπουκάλια με γάλα από πολυκατοικίες. Δεν άργησε να βρεθεί κυνηγημένος από την αστυνομία. Αντιμέτωπος με αυτή του την συμπεριφορά, ο Gerry απείλησε να τον στείλει σε οικοτροφείο ή να τον στείλει να μείνει με τον Jimmy, τον βιολογικό του πατέρα. Όλες αυτές οι απειλές είχαν μεγάλο αντίκτυπο στον John.
Ο καθηγητής των καλλιτεχνικών ήταν ο μόνος που είχε χρόνο για αυτόν στο σχολείο. Ο John παράλληλα εργαζόταν περιστασιακά αλλά ποτέ δεν είχε «μια κανονική δουλειά», όπως πάντα του έλεγαν ο Gerry και η Dot. «Δεν είχα καθόλου αυτοπεποίθηση με όλα αυτά», λέει ο ίδιος «Ήμουν στα όρια της κατάθλιψης». Κάπου εκεί βρέθηκε για 6 μήνες και στο αναμορφωτήριο του Feltham, για μικροκλοπές μα βρισκόταν στον ίδιο χώρο με εγκληματίες, δολοφόνους και μέλη συμμοριών. Όταν βγήκε από εκεί ο Gerry και η Dot δεν τον δεχόντουσαν σπίτι, ήταν πλέον άστεγος. Έκανε κάποιες μικροκλοπές, κάποιες ληστείες σε εμπορικά ακίνητα («Δε θα έμπαινα ποτέ στο σπίτι κάποιου για να κλέψω»). Τα σαντουιτσάδικα του West End ήταν καλή λεία την Κυριακή το βράδυ, μετά από τις εισπράξεις ενός Σαββατοκύριακου.
Το σπίτι της Dot και του Gerry είχε κατ ‘επανάληψη δεχθεί εφόδους από την αστυνομία λόγο της δράσης του John. Όχι πολύ καιρό μετά από μια τέτοια επιδρομή, η Dot πέθανε από καρκίνο. Ο Gerry δεν συγχώρησε ποτέ πραγματικά τον Dolan – «Πάντα μου έλεγε αν δεν είχα υπάρξει ποτέ η Dot θα μπορούσε να είναι ακόμα εδώ» – αλλά ο γέρος πλέον Gerry δεν μπορούσε να μείνει μόνος και ο Dolan μετακόμισε στο σπίτι.
Το πένθος, η θλίψη και η μοναξιά που ένιωθε ο Gerry έβρισκαν εκτόνωση στον John – «Είσαι ένα άχρηστο σκατό!». Ήταν κάτι τυπικό για άντρες της γενιάς του Gerry, «Φωνακλάδες και γκρινιάρηδες», λέει ο Dolan «Ξεσπούσε πάντα επάνω μου. Είχε διαλύσει την αυτοπεποίθηση και την εμπιστοσύνη μου. Μέχρι πριν καν φτάσω τα 30 ήμουν ένα ράκος».
Όταν πέθανε ο Gerry, το 1997, όλη η οικογένεια του είχε διακόψει κάθε επικοινωνία, εκτός από την αδερφή του Jackie. Ο Dolan έμεινε και πάλι άστεγος όταν δεν μπορούσε να πληρώνει το ενοίκιο του και μέχρι το 2009 είχε πάνω από 300 καταδικαστικές αποφάσεις, 30 φυλακίσεις και έναν αστράγαλο με σοβαρή αρθρίτιδα. Του είχε παραχωρηθεί ένας χώρος για να μένει από την πρόνοια, όταν μπήκε ο George στην ζωή του. Είχε κάνει φιλίες με ένα ζευγάρι άστεγων στους οποίους προσφέρθηκε ένα διαμέρισμα και δεν μπορούσαν να πάρουν και τον σκύλο τους μαζί. Έτσι έπρεπε να δώσουν τον George, ένα Staffordshire Bull Terrier, τον οποίον είχαν πάρει σαν κουτάβι από έναν άστεγο αλκοολικό με αντάλλαγμα ένα μπουκάλι μπύρας.
Ο Ντόλαν είχε τρομοκρατηθεί όταν του εμπιστεύθηκαν τον George. Ένιωσε ότι ήταν η πρώτη «καθαρή» ευθύνη που έπρεπε να αναλάβει – «Πως θα τα βγάλω πέρα με ένα σκύλο; Δε μπορώ καλά-καλά να φροντίσω τον εαυτό μου» έλεγε. Θυμήθηκε όμως πόσο αγαπούσε τον σκύλο που είχε η οικογένεια του, τον Butch, σαν παιδί και παρατήρησε πως ο George τον κοιτούσε μέσα στα μάτια όταν του μιλούσε. Είχαν «δεθεί» με τον George και τότε ο Dolan συνειδητοποίησε πως αν έμπαινε ξανά φυλακή θα έχανε τον George. Έτσι, με μιας, αποφάσισε να εγκαταλείψει το έγκλημα «Το έκανα διότι πλέον είχα ένα ζώο και αυτό είναι μια ευθύνη», λέει και χαϊδεύει τον George δίπλα του. «Είναι σαν ένα παιδί για εμένα, κατά κάποιο τρόπο και οφείλω να του παρέχω μια στέγη πάνω από το κεφάλι του και ζεστασιά».
Το να βρει εργασία με αυτό το «βιογραφικό» ήταν απίθανο, έτσι μετά από μάταιες προσπάθειες δοκίμασε την επαιτεία, «Έριξα πάνω μου ένα παλιό σακάκι, έτσι για πλάκα…» κάνει παύση και συνεχίζει «Ήταν αρκετά σκληρό και ταπεινωτικό».
Είχε στο μυαλό του μια επιτυχημένη τεχνική: Θα έβαζε το κυπελάκι για τα ψιλά μπροστά από τον γλυκό σκύλο (και πλέον καλά εκπαιδευμένο). «Ναι, δεν είμαι τόσο χαζός τελικά», αστειεύεται. «Το να κάθομαι και να έχω το χέρι μου απλωμένο ήταν για μένα τόσο ταπεινωτικό και τόσο ντροπιαστικό. Δεν ήθελα καν να κοιτώ τους περαστικούς που περνούσαν. Έπιασα το μολύβι κυρίως για να χωθώ μέσα στο μπλοκ ζωγραφικής και να μη βλέπω».
Άρχισε λοιπόν να ζωγραφίζει τα γύρω κτίρια και τον George, που καθόταν δίπλα του και να εξασκεί το παλιό του ταλέντο. Δεν άργησε να βρει τον αυτό του και το touch στο σκίτσο. Έβαζε προς πώληση τα σκίτσα του για λίγες λίρες και αρκετοί αγόραζαν δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα σκίτσα του George. Ήρθε, λοιπόν, μια πρόταση για να κάνει κάποια σκίτσα για μια τοπική έκδοση και λίγο αργότερα, ο Richard Howard-Griffin του ζητά να κάνει μερικά μεγαλύτερα σχέδια για να τα εκθέσει στην γκαλερί του. Ο «Griff» είχε την ιδέα να προσκαλέσει και άλλους καλλιτέχνες, όπως τον ROA και τον Thierry Noir και να ζωγραφίσουν πάνω στα σχέδια του Dolan. Αυτές οι συνεργασίες πούλησαν πάνω από 50,000 λίρες.
Ο Dolan με αυτά τα λεφτά επισκέφθηκε γιατρούς για να τον βοηθήσουν στην απεξάρτηση από την ηρωίνη και πέρασε (και περνάει) μια πολύ δύσκολη περίοδο. «Είναι πολύ εύκολο να γυρίσεις πίσω… Πρέπει να μη θες να γυρίσεις πίσω», λέει. «Τώρα που έχω χρήματα ίσως είναι και πιο δύσκολο να κρατηθώ… Όχι πως έχω και τόσα πολλά!» και γελάει.
Ο Dolan δεν έχει επαφές με τους εναπομείναντες της οικογένειας του «Είχαν την ευκαιρία τους», λέει. Ο βιολογικός του πατέρας είχε σχολιάσει κάτω από μια διαδικτυακή του συνέντευξη «Γεια σου John, χαίρομαι που σε βλέπω να τα πηγαίνεις καλά. Να προσέχεις. Ο μπαμπάς». Στην καρδιά του Dolan μοναδική οικογένεια πλέον είναι ο George, ο φύλακας άγγελος του, όπως λέει. «Αν δεν ήταν αυτός τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί», παρατηρεί και συνεχίζει να χαϊδεύει τον σύντροφο του.
Ο George είναι πλέον 8 ετών και σε πολύ καλή κατάσταση, όπως και ο Dolan που γράφτηκε και σε γυμναστήριο αν και ακόμα δεν έχει βρει το θάρρος να πάει.
Ο Dolan είναι πλέον διάσημος στο Ανατολικό Λονδίνο, βοηθά και συμμετέχει σε πολλά κοινωφελή ιδρύματα και project, ετοιμάζει μια έκθεση στο Los Angeles και κάποιοι τον έχουν πλησιάσει και για τα πνευματικά δικαιώματα για κινηματογραφική ταινία.
Παρά την επιτυχία του, ακόμα κάθεται στο πεζοδρόμιο και ζωγραφίζει «Δεν είναι ακριβώς μια ιστορία του «και ζήσαμε εμείς καλά και αυτοί καλύτερα» η ιστορία μου», λέει «Ακόμα νιώθω μια κατάθλιψη και έχω τις κακές μου μέρες». Στην ερώτηση αν του αρέσει καλύτερα ο εαυτός του τώρα από ότι πριν, κάνει μια παύση και απαντά «Λίγο περισσότερο… Μα πρέπει να φτιάξω και τα δόντια μου κάποια στιγμή».
